Stress: wat is het?

Als de eisen die gesteld worden aan medewerkers groter zijn dan hun vermogen om eraan te voldoen, ontstaat er werkgerelateerde stress. Die stress is geen persoonlijke tekortkoming, maar een gevolg van een werkomgeving die vanuit psychosociaal perspectief niet efficiënt is.

Stress is mede afhankelijk van de hoeveelheid draagkracht en draaglast waarover een werknemer beschikt. Visueel kan je dit voorstellen als een weegschaal met aan de ene kant de draagkracht (energiegevers) en aan de andere kant de draaglast (energienemers).

Draagkracht vs draaglast

Onder draaglast verstaan we dus zaken die energie wegnemen, zoals werkdruk, te veel werk, emotionele of fysieke belasting, verschillende taken tegelijkertijd moeten uitvoeren, verplichtingen (op werk- of privévlak), belastende levensgebeurtenissen zoals ziekte of overlijden van een naaste,... 

Onder draagkracht vallen dan factoren die energie geven, bijvoorbeeld sociale steun van collega’s, vrienden of familie, controlemogelijkheden, lichamelijke en geestelijke weerbaarheid, enz.

Als het verschil tussen de draagkracht en draaglast te groot wordt, raakt je weegschaal uit balans. Is de draaglast veel hoger dan de draagkracht, dan ondervindt een werknemer overbelasting. Hij of zij bevindt zich dan boven zijn of haar normale spanningsniveau en kan daardoor stress ervaren.

Stress op het werk

Organisaties en werknemers bevinden zich in een snel evoluerende en onzekere wereld. Dit brengt allerhande uitdagingen met zich mee, zoals steeds hogere verwachtingen en werkdruk, continue bereikbaarheid, informatie-overload, work-life disbalans, etc. Een ideale voedingsbodem dus voor stress op het werk.

Wist u trouwens dat 28% van de Europese werknemers (bron: OSH Pulse-enquête- EU-OSHA- 2022) meestal of altijd last hebben van stress op het werk? De voornaamste oorzaken van werkstress zijn: 

  • Geen erkenning krijgen (meer dan 50% van de Belgische werknemers)

  • Repetitief werk (45%)

  • Snel werkritme (43%)

  • Gebrek aan autonomie (38%)

  • Slechte sfeer op het werk en tussen collega’s (12%)

Wat bij chronische stress?

Iedereen ondervindt weleens stress op het werk en op zich hoeft dit ook geen probleem te zijn. Werknemers zijn immers best in staat om met een acute vorm van stress om te gaan en op zoek te gaan naar oplossingen. 

Omgaan met stress vraagt echter wel energie. Na een stressvolle periode heeft het lichaam een herstelperiode nodig. Er schuilt gevaar in het langdurig aanhouden van het spanningsniveau zonder voldoende herstel. Voor je het weet ervaart een werknemer chronische stress en verbruik je systematisch meer energie dan je binnenkrijgt. Je kan wel even je noodreserve aanspreken, maar ook deze reserve raakt op.

Kampen uw medewerkers chronisch met stress op het werk, dan kunnen zich (ernstige) psychische en lichamelijke gezondheidsproblemen ontwikkelen. Individuen kunnen last krijgen van: 

  • burn-out en depressie

  • concentratieproblemen

  • problemen thuis

  • onrespectvol gedrag op het werk (waaronder pesterijen, conflicten, agressie)

  • drug- en alcoholmisbruik

  • slechte lichamelijke gezondheid, cardiovasculaire problemen en spier- en skeletaandoeningen

Het is dus belangrijk om stress op het werk tijdig te herkennen en proactief maatregelen te nemen om de balans tussen draaglast en draagkracht opnieuw in evenwicht te brengen. Doe je dat niet, dan kan dit op termijn tot een chronische vorm van stress en zelfs een burn-out leiden.

Symptomen burn-out

Onderzoekers aan de KU Leuven (2017) stellen dat een burn-out 5 voorname symptomen kent: 

  1. Uitputting: zowel fysieke (‘je lichaam is moe’), als psychologische uitputting (jezelf ‘op’ en ‘leeg’ voelen) 
  2. Cognitief controleverlies zoals geheugenproblemen, aandachts- en concentratiestoornissen en prestatieproblemen (bvb. trager werken of fouten maken) 
  3. Emotioneel controleverlies: heftige emotionele reacties (bvb. woede of huilbuien) 
  4. Depressieve klachten: een sombere stemming of schuldgevoelens. Dit is wellicht de reden waarom burn-out en depressie vaak verward worden. 
  5. Mentale distantie: mentaal afstand nemen van het werk.

Vaak gaan deze burn-out symptomen gepaard met spanningsklachten. Deze klachten zijn psychosomatisch (bijv. hart-, ademhalings-, maag-, darm-, en pijnklachten of een algemeen gevoel van malaise) of gedragsmatig (bijv. slaapproblemen, piekeren of paniekaanvallen).

Terug naar het werk na burn-out

Veelal vallen werknemers met een burn-out langdurig uit. Meestal zijn ze verschillende maanden afwezig op het werk. De stap om opnieuw aan het werk te gaan, is dan ook niet eenvoudig. 

De organisatie kan deze drempel evenwel verlagen door een goed aanwezigheidsbeleid op te maken waarin de verschillende stappen die genomen moeten worden, zijn verduidelijkt en door het opgemaakte aanwezigheidsbeleid te volgen. 

Volgende stappen zijn cruciaal in de re-integratie van een langdurig afwezige werknemer:

  • Stap 1: de situatie verkennen

    Het is aangewezen om tijdens de afwezigheid contact te houden met de werknemer. Geef aan dat de medewerker de tijd dient te nemen om te herstellen en voldoende te rusten. Maak verder duidelijke afspraken over de frequentie en vorm van het contact. Het onderhouden van het contact gebeurt vaak via de leidinggevende. 

     

  • Stap 2: plan van aanpak - re-integratiegesprek

    Na het verkennen maakt de leidinggevende samen met de werknemer een plan van aanpak op voor de werkhervatting. Dit plan geeft zicht op de termijn waarin de werknemer het werk kan hervatten en de manier waarop dit kan gebeuren.

    Laat de medewerker in samenspraak met de arts en/of psycholoog beslissen wanneer en hoe een terugkeer mogelijk is. In een re-integratiegesprek kan gepeild worden naar de verwachtingen van de werknemer.

     

  • Stap 3: de re-integratie

    De Premed arbeidsarts zal na langdurige afwezigheid oordelen of de werknemer geschikt is om zijn functie opnieuw op te nemen. Bij een positief advies start de verdere re-integratie. De verschillende partijen die bij een actie betrokken zijn, nemen hun rol op.

     

  • Stap 4: opvolgen re-integratie

    Leg de gemaakte afspraken schriftelijk vast en volg regelmatig op. Ook na de werkhervatting is opvolging van de werknemer namelijk zeer belangrijk om herval te voorkomen. Wanneer het aangepast werk onvoldoende resultaat heeft, kan er ook gekeken worden of er een andere functie beschikbaar is voor de werknemer.

Preventie van stress & burn-out

Het belang van preventie op de werkvloer om langdurige stress en het ontwikkelen van een burn-out bij werknemers te voorkomen, kan niet genoeg benadrukt worden. Zorg ervoor dat er binnen een organisatie altijd iemand beschikbaar is waar werknemers met hun bezorgdheden terecht kunnen, zoals leidinggevenden, personeelsdienst en/of een vertrouwenspersoon.

Werk ook aan een beleid rond het voorkomen van psychosociale risico’s. Medewerkers die zich goed voelen in uw organisatie, zijn minder vatbaar voor stress, burn-out of ziekteverzuim. Een geïntegreerde aanpak rond stress – met aandacht voor voorkomen, beheersen en herstellen – brengt rust en evenwicht in uw organisatie.

Ondersteuning via Premed

Het kan zijn dat een werknemer stress- en spanningsklachten liever met een externe professional bespreekt. De ondersteuning via Premed kan er als volgt uitzien:

  • Preventieadviseur psychosociale aspecten (PAPA)

    Een werknemer kan op eigen initiatief en kosteloos een afspraak maken bij de PAPA van Premed. De PAPA staat hem of haar vervolgens bij met advies om te vermijden dat de stresservaring leidt tot overspannenheid of een burn-out. 

  • Bemiddelende rol

    Premed kan een bemiddelende rol opnemen tussen werknemer en werkgever om eventuele pijnpunten bespreekbaar te maken. Ook een individueel coachingstraject met 6 coachingssessies van anderhalf uur behoort tot de mogelijkheden.

  • Collectieve acties ondersteunen

    De PAPA kan collectieve acties ondersteunen, zoals de werkgever of HR-medewerker bijstaan in het ontwikkelen van een aanwezigheids- en re-integratiebeleid of opleidingen te verzorgen omtrent stress en burn-out.

Nood aan ondersteuning via Premed?

Contacteer ons voor meer info of een offerte op maat!

Contact

Gerelateerd nieuws